Türkiye Bilimler Akademisi, Prof. Orhan Burian’ı (1914-1953) 2003 yılında”Çağdaş Türk Edebiyatını eleştirel bir bakış açısıyla incelemesi ve edebiyatımızın Batı dünyasında tanınmasına katkıda bulunması, yüzlerce öğrenci yetiştirmesi, alanında kurumsallaşmayı sağlaması ve Cumhuriyet dönemi Türk aydınlanmasının önde gelen temsilcisi olarak yaptığı çalışmaları ve yayınları” nedeniyle”Hizmet Ödülü”ne lâyık görmüştü. Akademi, Orhan Burian’ın Denemeler Eleştiriler adıyla Vedat Günyol tarafından derlenen ve ilk baskısı 1964’te, ikinci baskısı ise 1993’te Cem Yayınevi’nce yapılan yapıtını geçtiğimiz yıl yeniden basarak edebiyat dünyasıyla buluşturdu.

Orhan Burian, deneme, eleştiri, inceleme yazıları ve çevirileriyle Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyat ve kültürüne damgasını vurmuş üretken bir yazardı. Burian, günümüz okurlarınca pek tanınmasa da, özellikle yazılarındaki nesnel üslubuyla Türk deneme ve eleştiri tarihinde önemli bir konuma sahiptir. Orhan Burian, eleştirinin eleştirisini yaparak dönemindeki eleştiri anlayışının kalıplarını kırmış, cesur ve yenilikçi tavrıyla Türk edebiyat eleştirisine nesnelleşme yolunda önemli bir ivme kazandırmıştır.

Denemeler Eleştiriler’in genişletilmiş yeni baskısında yazarın daha önce hiç yayımlanmamış üç yazısı da yer alıyor. Bu yazılar kitapta”İkinci Baskıya Ekler” başlığıyla ayrıca verilmiş. İlki, yazarın kurulmasını tasarladığı akademi için kaleme aldığı”Türk Akademisi İçin Notlar”; ikincisi İngiliz Akademisi’nin tarihçesini sunan”Royal Society” ve sonuncusu çevirisi Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü doktora öğrencilerinden Günil Özlem Ayaydın Cebe tarafından yapılan”Modern Turkish Poetry” (Modern Türk Şiiri) başlıklı özgün incelemesi.

Türkiye Bilimler Akademisi Başkanı Prof. Dr. Engin Bermek, yazdığı Sunu’da yapıtın önemini şöyle dile getirmiştir: “ ‘Denemeler Eleştiriler’ Cumhuriyetimizin ilk onyıllarındaki düşünce akımlarına ışık tutmakta[dır] […] Bu bağlamda, aradan geçen 50 yılı aşkın bir süreye karşın, O. Burian’ın, yükseköğretim, eğitim ve bilim gibi önemli konularda dile getirdiği görüşlerin günümüz için de geçerliliğini koruduğu görülmektedir.”

Türkiye Bilimler Akademisi’nin yaptığı bu yeni baskı için en güzel dilek Murat Belge’den gelmişti. Biz de aynı dilekle akademiye titizliğinden ve duyarlılığından dolayı teşekkür edelim. Denemeler Eleştiriler’in, entelektüel hayatımızın bundan böyle kalıcı bir parçası olması dileğiyle...

Kaynak

Burian, Orhan. Denemeler Eleştiriler. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, 2004.