Dünyada bütünüyle Türk edebiyatına adanmış ilk İngilizce akademik dergi olan JTL'in (Journal of Turkish Literature [Türk Edebiyatı Dergisi]) ilk sayısı Haziran 2004’te Prof. Talât S. Halman’ın editörlüğünde yayımlandı. Bilkent Üniversitesi’nce yayımlanan ilk akademik dergi olan JTL, uzun bir plânlama ve hazırlık aşamasının ürünü. Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Merkezi tarafından şimdilik yılda bir kez çıkarılacak olan derginin editör yardımcılığını Dr. Laurent Mignon, asistan editörlüklerini de Erkan Erginci, Arif Nat Riley ve David Selim Sayers yürütüyor. İlk sayının yazarları Walter G. Andrews, Orhan Burian, Geoffrey Fox, Didem Havlioğlu, Ayşe Lahur Kırtunç, Nicholas N. Martinovitch, Richard McKane, Jale Parla, David Selim Sayers ve Engin Sezer. Bu adlardan da anlaşılabileceği gibi, JTL'in amacı, Türk edebiyatının yalnızca bir evresine ya da alanına değil, farklı uzmanlık alanlarından yazarların katkısıyla tümüne ışık tutan bir çizgi izlemek. Dolayısıyla, ilk sayıdaki yazıların konuları da 15. yüzyıl divan şiirinden 1950 sonrası Türk romanına uzanıyor.

Derginin ilk makalesi olan “Stepping Aside: Ottoman Literature in Modern Turkey” (Kenara Çekilmek: Modern Türkiye’de Osmanlı Edebiyatı), JTL'in sınır ötesi diyebileceğimiz yaklaşımını özetler nitelikte bir çalışma. Okurların Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı (İletişim, 2000) yapıtından hatırlayacağı Walter G. Andews, bu makalede Osmanlı divan şiiri geleneğini Attilâ İlhan, Sezai Karakoç ve Hilmi Yavuz gibi çağdaş Türk şairlerinin yapıtlarıyla ilişkilendiriyor. Bu ilişkiyi kurarken Gilles Deleuze ve Felix Guattari’nin felsefî yaklaşımından beslenen Andrews, Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne uzanan şiir geleneğini zıtlıklardan çok devamlı değişim içinde olan bir etkilenme ve yeniden yorumlama süreci bağlamında görmemiz için kuramsal ipuçları veriyor.

JTL’de yer alan ikinci önemli çalışma, Babalar ve Oğullar: Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri (İletişim, 1990) ve Don Kişot’tan Bugüne Roman (İletişim, 2000) gibi yapıtlarıyla tanıdığımız Jale Parla’ya ait. “Tempomorphoses: Tick-Tocks of the Clock and Tactics of the Novel” (Zamansal Dönüşümler: Saatin Tiktakları ve Romanın Taktikleri) başlıklı makalesinde Adalet Ağaoğlu’nun Dar Zamanlar adlı roman üçlemesini anlatıbilimsel bir yaklaşımla ele alan Parla, bu romanlardaki zaman kurgusu üstünde yoğunlaşıyor. Makale, Frank Kermode’un anlatı kuramından uyarlanmış kavramlar ışığında, Dar Zamanlar’da kriz anlarının ortaya çıkardığı değişim potansiyelini vurgulayan “insancıllaşmış” bir zaman anlayışının egemen olduğunu savunuyor.

Türk edebiyatı çalışmalarına uluslararası bir forum kazandırmayı hedefleyen JTL , bu çalışmaların güncel ürünlerinden beslendiği ölçüde Türk edebiyatı alanının geleneğine de ışık tutmak iddiasında. Bu iddianın bir örneği, yine ilk sayıdaki “Mihrî Khâtûn: A Turkish Poetess of the Fifteenth Century” (Mihrî Hatun: On Beşinci Yüzyılın bir Türk Kadın Şairi) yazısında veriliyor. Makalenin yazarı Nicholas N. Martinovitch, 1933’te yayımlanan The Turkish Theatre (Türk Tiyatrosu) adlı yapıtıyla geleneksel Türk tiyatrosuna ilişkin temel İngilizce kaynağa imza atmıştı. Martinovitch’in JTL'de yayımlanan çalışması ise, yazarın ölümünden yaklaşık elli yıl sonra New York Halk Kütüphanesi’nde yeniden keşfedilen bir el yazmasını esas alıyor. JTL yoluyla ilk kez okurlara ulaşan makale, Mihrî Hatun hakkında günümüze kadar yayımlanmış en kapsamlı çalışma olma niteliğinin yanı sıra, 20. yüzyıl başındaki Şarkiyatçılık dünyasına da geniş bir ışık tutuyor.

İleriki sayılarında odağını Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi edebiyatlarının da ötesine taşımayı amaçlayan JTL, içeriğini yalnızca roman ve şiir türleriyle sınırlamayacak. Böylece, ilk sayıdaki anma yazılarıyla hatırlanan dilbilimci Andreas Tietze (1914-2003) ve folklor uzmanı Warren Stanley Walker (1921-2002) gibi Türk edebiyatı uzmanlarının anıları, JTL'in sonraki sayılarında Osmanlı öncesi edebiyatı ya da halkbilimi çalışmaları gibi alanlardan makalelerle de tazelenecek. İlk sayının son çalışmasında ise, 1953 yılında erken yaşta aramızdan ayrılan bir Türk şiiri sevdalısı gündeme getiriliyor. İlk kez 1946 yılında basılan Kurtuluştan Sonrakiler adlı şiir antolojisi günümüze dek önemini koruyan Orhan Burian, “Modern Turkish Poetry” (Modern Türk Şiiri) başlıklı yazısında Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin 1950 öncesindeki panoramik bir özetini veriyor. JTL, Burian’ın ölümünden kısa süre önce kaleme aldığı bu makaleyi ilk kez okurlarla buluşturuyor.

Akademik çalışmaları, kendi içinde özerk ve yalıtılmış bir alan olarak değil, “edebiyat” dediğimiz sınırsız dünyanın bir devamı olarak görmek, daha verimli bir yaklaşım olsa gerek. JTL, Türk edebiyatı yapıtlarının İngilizce çevirileriyle ve Türk edebiyatına ilişkin diğer İngilizce yapıtlarla ilgili eleştiri ve tanıtım yazıları yayımlayarak, doğrudan edebî ürünün kendisine dikkat çekmeyi amaçlıyor. Türk edebiyatıyla ilgilenen ve bu ilgisini alışılmadık ve bütüncül bakış açılarıyla derinleştirmek isteyen herkes için bu dergi, keşfedilmeyi ve araştırılmayı bekleyen ufuklar açıyor.

JTL'in genel editörü Talât S. Halman, dergiyi aslında yılda en az üç kez çıkarmayı plânladığını, bunun önündeki en büyük engelin, Türk edebiyatıyla ilgili uluslararası akademik standartlarda ve İngilizce yazılmış çalışmalar bulmanın zorluğu olduğuna dikkat çekiyor. Bu yüzden, JTL editörleri, ikinci sayıdan itibaren aslı Türkçe olan çalışmaların çevirilerine de yer vermeyi kararlaştırdılar.

Türkiye sınırları içinde Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Merkezi yoluyla sağlanabilecek olan JTL'in uluslararası dağıtımı ve pazarlaması, Amerika Birleşik Devletleri’nin önde gelen akademik yayınevlerinden Syracuse Üniversitesi Yayınevi tarafından yürütülüyor.

(JTL'e temerkez@bilkent.edu.tr adresinden ulaşılabilir.)