Yusuf Kâmil Paşa’nın 1862’de yayımladığı Télémaque çevirisinden bu yana Türkiye’de Fransızca edebiyata duyulan ilgi sürekli gelişti. Bu sadece edilgen bir merak değildi. Şair ve yazarlar Fransızca eserler çevirmekle yetinmeyip Fransızca edebiyat üzerinde eleştirel değerlendirmeler de yayımladılar. Ahmet Haşim’in Aralık 1908’de Musavver Muhit’te yayımladığı Belçikalı şair Emile Verhaeren’ı (1855-1916) tanıtan, ilginç ayrıntılarla dolu yazısı veya Yahya Kemal’in hatıralarında yer alan “Fransa’da Şiir” adlı kısa yazısı, yalnızca Türkiye’de değil, Avrasya’nın herhangi bir ülkesinde de ilgi ile okunabilecek değerlendirmelerdir.

Sömürge sonrası edebiyatların ve eleştirinin öneminin iyice anlaşıldığı bu günlerde “merkezden uzakta” yapılan değerlendirmelerin ayrı bir anlamı olduğu da kavrandı. Fransızca edebiyat üzerinde çalışanlar, artık, Fransa sınırlarının doğusunda ve güneyinde de ilgilendikleri konularda dikkate almaları gereken kitap ve dergilerin yayımlandığını biliyorlar. O dergilerden biri de, Ankara’da kendini “Fransız dili ve edebiyatı inceleme ve araştırmaları ortak kitabı” olarak tanıtan yıllık Frankofoni dergisidir.

Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Tuğrul İnal, Frankofoni’yi kuran ve aynı zamanda yayıma hazırlayan kişi. Dergi, 1978-1984 yılları arasında yılda iki kez çıkan Fransız Dili Edebiyatı dergisinin bir devamı olarak 1989 yılında yayımlanmaya başladı. Fransız Elçiliği’nin kültür servisinin de katkılarıyla yılda bir kez çıkan Frankofoni’de edebiyat, dilbilim ve çeviri gibi konularda Türkçe ve Fransızca makaleler yayımlanmakta. Şimdiye kadar 15 sayısı çıkan, hakemli olması ve yayın kurulunun hem geniş ufuklu hem de seçici yaklaşımı sayesinde, okura, çeviri sorunlarından Charles Baudelaire’in poetikasına kadar pek çok konuda bilimsel yazılar sunan dergi, Modern Language Association’ın hazırladığı uluslararası makale dizininde de yer alıyor.

Derginin önemli bir özelliği, her sayısında özgün makalelerin yanı sıra bir veya birkaç özel bölüme yer vermesidir. Frankofoni’nin ilk sayısı, Fransız Devrimi üzerine bir özel dosyadan oluşmaktadır. Dosya, devrimin tarihsel, sanatsal, düşünsel, dilbilimsel etkileriyle Fransa, Avrupa ve Kuzey Amerika’daki edebî etkilerini irdeliyor. 1990 yılında yayımlanan ikinci sayı ise “Frankofoni”ye, yani Fransızca konuşulan ülkelere ve Fransızcanın durumuna ayrılmış. Derginin 1991 yılında yayımlanan sayısında çeşitli incelemelerin yanı sıra yazar ve düşünür Albert Camus (1913-1960) hakkındaki yazılar ile çeviri ve iletişim üzerine özel bölümler var. Dördüncü sayıda çeviri özel bölümünün devamı ve birbirinden oldukça farklı iki şairi inceleyen dosyalar yer alıyor: Arthur Rimbaud (1854-1891) ve Cahit Külebi (1917-1997). Bir sonraki sayıda, denemeci Montaigne (1553-1592) ve romantik şair Charles de Nerval’in (1808-1855) Doğu yolculuğuna ayrılan bölümler var. Frankofoni’nin 1994 yılında yayımlanan altıncı sayısında ise 15. sayıya kadar sürecek olan çok yönlü bir Charles Baudelaire (1821-1867) dosyası başlıyor. Altıncı sayının öteki dosyaları öykücü Guy de Maupassant (1850-1893) ve romancı Marguerite Duras’ya (1914-1996) ayrılmış. 1995 yılının dosyası Aydınlanma’nın önemli siması Voltaire’in (1694-1778) yapıtlarını ve kişiliğini irdeliyor. Bu doyurucu dosyalara 1997’de iki yeni dosya ekleniyor: çağdaş Türk edebiyatının önemli adlarından Bilge Karasu (1930-1995) ile gerçeküstücü şair Paul Eluard (1895-1952). Derginin onuncu sayısında Marcel Proust’u (1871-1922) inceleyen özel bir bölüm var. 11. sayıda ise nihayet Fransız olmayan bir Frankofona, Belçikalı şair Henri Michaux’ya (1899-1984) yer verilmiş. Bir sonraki sayıda bu dosyanın devamının yanı sıra, Türkiye’de yeterince tanınmayan, Fransızca mensur şiirin kurucularından Aloysius Bertrand (1807-1841) özel bölümü var. 13. sayıdaki dosyalar gerçeküstücülüğün sınırlarında dolaşan iki şaire ayrılmış: Jacques Prévert (1900-1977) ve Louis Aragon (1897-1982). Derginin 2003’te yayımlanan 15. sayısında ise 28-29 Kasım 2002 tarihlerinde Hacettepe Üniversitesi’nde yapılan Victor Hugo (1802-1885) sempozyumunun bildirilerini içeren bir dosya bulunuyor.

Frankofoni’nin sunduğu dosyalarda yer alan yazıların birçoğu, Fransızca edebiyata özgün bakışlarla yaklaşmaktadır. Ayrıca metinlerin çoğunun Türkçe yazılmış olması da önemlidir. Gezegenimizin her yerinde aynı dilin dayatıldığı bir çağda Frankofoni, Türkçe ve Fransızca yayın yaparak bilimsel yayın dünyasında İngilizcenin egemenliğine belki de meydan okuyor. Bu bağlamda dergiye yöneltilebilecek bir eleştiri varsa o da Fransa dışındaki Fransızca edebiyatlara yeterince yer ayırmamasıdır. Özellikle Akdeniz’in güneyine, Afrikalı Fransızca edebiyata pek itibar edilmemesi bir eksiklik olarak yorumlanabilir.

Frankofoni dergisinde Cahit Külebi ve Bilge Karasu dosyaları gibi Türk edebiyatına, Türk ve Fransız edebiyatları arasındaki etkileşim gibi konulara ilişkin özgün incelemeler yayımlanmıştır. Dolayısıyla, Frankofoni’nin başarıyla sürdürdüğü yayın dizisi, hem Fransızca edebiyat hem de Türkçe edebiyat üzerinde çalışanlar için eşsiz bir kaynak oluşturmaktadır. Frankofonların Türkçe öğrenmeleri için binbir iyi neden arasında Frankofoni dergisi en önde gelenlerdendir.

Frankofoni’de Yayımlanan Türk Kültür ve Edebiyatına İlişkin Yazıların Kaynakçası**

• Ağıldere, Suna Timur. “Ionesco’nun Kel Şarkıcı Oyununun Çevirileri Üzerine bir İnceleme”. Frankofoni 11 (1999): 265-78.
• Akkoyun, Tülay. “Değişik Metinler Kavşağında bir Roman: Orhan Pamuk’un Kara Kitap’ı”. Frankofoni 14 (2002): 145-50.
• Akpolat, Mustafa S. “Mimarlıkta Paris ‘Ecole des Beaux Arts’dan İstanbul’da Sanayi-i Nefise Mektebi’ne”. Frankofoni 7 (1995): 187-94.
• Aksoy, Ekrem ve Özlem Kasap. “L’image du Turc dans Les orientales de Victor Hugo”. Frankofoni 15 (2003): 91-100.
• Aksoy, Ekrem. “Bibliographie française de la littérature turque de Turquie”. Frankofoni 12 (2000): 263-72.
•   . “Fransızcanın Türkiye Serüveni ve Düşündürdükleri”. Frankofoni 2 (1990): 7-11.
•   . “Geçmişten Bugüne Türklerde Yabancı Dil: Bir Örnek Fransızca”. Frankofoni 11 (1999): 207-14.
•   . “Türkçedeki Batı Kaynaklı Sözcükler Üzerine Gözlemler”. Frankofoni 3 (1991): 221-24.
•   . “Türk ve Fransız Romanlarında Ermeniler”. Frankofoni 14 (2002): 135-44.
• Akten, Sevim. “Şiirimiz ve Baudelaire”. Frankofoni 8 (1996): 41-54.
• And, Metin. “Türkiye’de Victor Hugo’nun Tiyatrosu”. Frankofoni 15 (2003): 27-38.
• Aydın, Abdülhalim. “Jean Giono ve Yaşar Kemal Dünyasına bir Yolculuk”. Frankofoni 10 (1998): 257-70.
•   . “Namık Kemal ve Abdülhak Hamid’de Victor Hugo Etkileri”. Frankofoni 15 (2003): 101-20.
• Baldıran, Galip. “Baudelaire ve Necip Fazıl’da İç Hesaplaşma”. Frankofoni 15 (2003): 243-52.
•   . “Oğuz Tansel ve Paul Eluard Şiirinde Benzer İmgeler”. Frankofoni 13 (2001): 445-54.
•   . “Paul Eluard ve Kuşlar”. Frankofoni 8 (1996): 295-306.
•   . “Paul Eluard ve Nâzım Hikmet’in Şiirinde Özgürlük ve Direniş. Frankofoni 14 (2002): 83-94.
• Bozer, A. Deniz. “Amerikan, İngiliz ve İrlanda Tiyatro Oyunlarının Kitap Halinde Yayınlanmış Çevirilerinin Kaynakçası, 1859-1990”. Frankofoni 4 (1992): 223-52.
• Demir, Nurmelek. “Anadolu’da bir Gezgin: Jacques Lacarrière”. Frankofoni 13 (2001): 463-72.
• Demirdöven, İsmail H. “Bir El(l)eştiri Üzerine Düşünceler”. Frankofoni 10 (1998): 319-28.
•   . “Eleştiri ve Ahmet Oktay Üzerine”. Frankofoni 11 (1999): 133-36.
• Doğan, Gürkan. “Baudelaire’den Vassaf’a Kanat Sesleri”. Frankofoni 8 (1996): 65-74.
• Emre, Abidin. “Göçebe ve Erotik”. Frankofoni 2 (1990): 75-80.
•   . “Kuzgunî Siyah ‘Saçlar’dan ‘Mavi Saçlar’ın Asya ve Afrika Göklerine”. Frankofoni 7 (1995): 93-102.
•   . “ ‘Solgun bir Gül’ ya da ‘Gül-gûn bir Piyâle’ midir Şiir Çevirisi?” Frankofoni 3 (1991): 119-36.
• Erden, Aysu. “Türk Mavisi ve Anadolu İnsanının Yaşamından Renklerle Vurgulanan Kesitler”. Frankofoni 4 (1992): 161-70.
• Erinç, Sıtkı M. “Bilge Karasu Okumak”. Frankofoni 9 (1997): 21-26.
• Erlat, Jale. “De Aziyadé aux Désenchantés: Les portraits féminins turcs chez Pierre Loti”. Frankofoni 2 (1990): 29-44.
• Ertem, Tuna. “Murathan Mungan’ın Üç Aynalı Kırk Oda’sında Postmodern Yaklaşımlar”. Frankofoni 14 (2002): 121-34.
• Ertuğrul, Oğuz Fırat. “Bilge Karasu ve Küğ (Çoksesli Müzik) İlişkisi Üzerine”. Frankofoni 9 (1997):13-20.
• Halman, Talât Sait. “La culture turque: Synthèse cinematographique”. Çev. J.-F. Cornu. Frankofoni 12 (2000): 163-82.
• İldem, Arzu Etensel. “Doğu Seyahatnamelerinde Türkçe Sözcükler”. Frankofoni 15 (2003): 313-26.
•   . “Fransız Gezginlerin Gözüyle Tanzimat”. Frankofoni 14 (2002): 199-204.
•   . “L’image comparée du Grec et du Turc chez les voyageurs français de la première moitié du XIXième siècle”. Frankofoni 11 (1999): 191-206.
•   . “La transformation de l’image de la femme turque dans les oeuvres de Pierre Loti et de Claude Farrère”. Frankofoni 13 (2001): 255-70.
• İnal, Tanju. “Frankofon bir Yazar: Nedim Gürsel / Uzun Sürmüş Bir Yaz (Un long été à Istanbul)”. Frankofoni 2 (1990): 91-96.
•   . “Türkçeden Fransızcaya Yunus Emre”. Frankofoni 14 (2002): 95-106.
• Kantel, Semiramis. “Bir Şiir Okuma Denemesi: Cahit Külebi’nin ‘Ağıt’ı”. Frankofoni 4 (1992): 175-82.
• Kayra, Erol. “La traduction poétique: Exemples empruntés à Yunus et Paul Valéry”. Frankofoni 4 (1992): 223-34.
• Kerman, Zeynep ve İnci Enginün. “Türkçede Charles Baudelaire”. Frankofoni 15 (2003): 253-66.
• Kerman, Zeynep. “Tanzimat ve Servet-i Fünun Yazarlarının Victor Hugo’yu Değerlendirmeleri”. Frankofoni 15 (2003): 63-70.
• Kıran, Ayşe (Eziler) . “Edebiyat Açısından Bilge Karasu”. Frankofoni 9 (1997): 27-34.
•   . “Le poète et son dieu”. Frankofoni 2 (1990): 81-89.
• Kocaman, Ahmet. “Cahit Külebi’nin Şiirlerinde Dil Kullanımı”. Frankofoni 4 (1992): 171-74.
• Korkut, Ece. “Bilge Karasu: Karanlıktan Işığa”. Frankofoni 9 (1997): 53-62.
•   . “Şiirsellik ve Cahit Külebi”. Frankofoni 4 (1992): 131-41.
• Kula, Nedim. “Baudelaire ve Haşim’in Dizelerinde Akşamın Hüznü”. Frankofoni 13 (2001): 33-44.
• Lalagianni, Vassiliki. “Pierre Loti: Stamboul et parcours intérieur”. Frankofoni 12 (2000): 195-200.
• Menteşe, Oya (Batum) . “T. Uyar, N. Eray, E. Atasü: Üç Kadın Öykücü ve Üç Dil”. Frankofoni 4 (1992): 255-61.
• Mesbah, Sevinç. “Alımlama Üzerine: Türkiye’deki Erich Maria Remarque ve Eserlerinin Alımlaması”. Frankofoni 9 (1997): 341-58.
• Nutku, Özdemir. “Türk Tiyatrosu’nda Victor Hugo”. Frankofoni 15 (2003): 51-62.
• Oral, Zeynep (Alp) . “Baudelaire’in ‘Harmonie du soir’ Adlı Şiirinin Türkçe Çevirileri Üzerine bir İnceleme”. Frankofoni 13 (2001): 61-80.
•   . “Ronsard’ın ‘Helene için Sone’ Adlı Şiirinde Söylemsel Öğelerin Çevirisi Üzerine bir İnceleme”. Frankofoni 14 (2002): 107-20.
• Önertoy, Olcay. “Külebi’nin Şiirlerinde Ana Çizgiler”. Frankofoni 4 (1992): 121-30.
• Özçelebi, Ali. “Montaigne’de Türkler”. Frankofoni 5 (1993): 23-32.
•   . “Sabahattin Eyuboğlu’na Saygı: Türkçede Montaigne”. Frankofoni 5 (1993): 15-22.
•   . “Türkçede Rimbaud”. Frankofoni 4 (1992): 51-66.
• Özer, Sevinç. “Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısından Aziz Nesin: Gecikmiş Türk Aydınlanması ve Romantizmin Aydını”. Frankofoni 8 (1996): 93-102.
•   . “Sanatının Aynasında Kendini Hayranlıkla Seyreden Adam: Bilge Karasu”. Frankofoni 9 (1997): 63-74.
• Özmen, Kemal. “André Malraux’nun Enver Paşa’sı”. Frankofoni 10 (1998): 205-22.
•   . “Baudelaire’den Tarancı’ya Kokular, Renkler ve Sesler”. Frankofoni 8 (1996): 55-64.
•   . “Bir Metinlerarası Şair: Ahmet Muhip Dıranas”. Frankofoni 14 (2002): 65-82.
•   . “İkaros’un Kavşağında İki Şair: Baudelaire ve Tarancı”. Frankofoni 6 (1994): 53-72.
•   . “Paris’ten İstanbul’a Tevfik Fikret’teki Baudelaire”. Frankofoni 12 (2000): 101-12.
•   . “Tanzimat Edebiyatımızda Victor Hugo Olayı”. Frankofoni 15 (2003): 79-90.
•   . “Yeni İkaros’un İzinde bir Şair: Tarancı (II)”. Frankofoni 7 (1995): 115-40.
• Özsezgin, Kaya. “Bilge Karasu’nun Mektupları ya da Bir Dostluğun Tanıkları”. Frankofoni 9 (1997): 75-85.
• Özünlü, Ünsal. “Cahit Külebi’nin Şiirinde Koşut (Paralel) Yapılar”. Frankofoni 4 (1992): 143-49.
•   . “Gülmecede Kesimsel Dil”. Frankofoni 7 (1995): 227-36.
•   . “Karagöz Oyununda İletişim”. Frankofoni 3 (1991): 179-88.
• Sunel, A. Hamit. “Baudelaire’in ‘Seyahate Davet’inden Haşim’in ‘O Belde’sine”. Frankofoni 7 (1995): 103-14.
•   . “Külebi’de İnsan Manzaraları”. Frankofoni 4 (1992): 151-60.
• Tanilli, Server. “Sefiller’in Türkçeye İlk Çevirileri Üzerine”. Frankofoni 15 (2003): 71-78.
• Tufay, Muzaffer. “Fransız ve Türk İnkılâplarının Etkileşimi”. Frankofoni 1 (1989): 22-34.
• Ünal, Serdar. “Celal Nuri İleri ve Pierre Loti’nin Romanlarında Türk Kadın İmgesi”. Frankofoni 13 (2001): 271-80.
• Yalçın Çelik, Dilek. “Fransızcadan Türkçeye Çevrilen Romanlar I (1850-1928 Yılları Arasında Arap ve Ermeni Harfleriyle Kitap Halinde Basılanlar)”. Frankofoni 14 (2002): 205-22.
•   . “Fransızcadan Türkçeye Çevrilen Romanlar II (1850-1928 Yılları Arasında Arap ve Ermeni Harfleriyle Kitap Halinde Basılanlar)”. Frankofoni 15 (2003): 479-98.
• Yalçın, Sıddıka Dilek. “Bir Düşe Yolculukta İlk Durak Haldun Taner’in ‘Eller’i”. Frankofoni 8 (1996): 103-14.
•   . “Narla İncire Gazel: Gazel Formunda Bir Postmodern Anlatı”. Frankofoni 9 (1997): 35-52.
•   . “Türk Romanının Doğuşu ve Fransız Popüler Romanları”. Frankofoni 13 (2001): 211-30.
• Yaşar, A. Necmi. “Essais-Essays-Denemeler: İkinci Dilden bir Çeviri Örneği”. Frankofoni 5 (1993): 89-96.
• Yavuz, Bige. “Kurtuluş Savaşı Dönemi Türk-Fransız İlişkileri Açısından Pierre Loti”. Frankofoni 15 (2003): 363-84.
• Yavuz, Ünsal. “Fransız Devrimi Düşünce ve Kurumlarının Türkiye Cumhuriyeti’ne Yansıması”. Frankofoni 1 (1989): 69-73.
•   . “Victor Hugo’nun Siyasi Düşüncelerinin Evrenselliği ve Türkiye”. Frankofoni 15 (2003): 185-90.
• Yücel, Tahsin. “Zazie en Turquie”. Frankofoni 4 (1992): 199-202.

* Laurent Mignon, Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü’nde öğretim üyesidir.

** Başlıklardaki bazı kullanımlar standartlaştırılmıştır.