Yıldız Teknik Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü tarafından düzenlenen “730. Yılında Kutadgu Bilig ve Divanu Lügati’t-Türk Sempozyumu”, 21 Mart 2003 tarihinde Yıldız Teknik Üniversitesi Yıldız Yerleşkesi’nde yapıldı. Sempozyum sabah saat 10:00’da Oditoryum’da Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ölmez’in sempozyumun içeriği hakkında yaptığı açılış konuşmasıyla başladı. Bu konuşmayı Yıldız Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ayhan Alkış’ın konuşması izledi.

Sempozyumda ilk bildiriyi sunan Prof. Dr. Mustafa Canpolat, “Günümüzde Kutadgu Bilig ve Divanu Lügati’t-Türk” başlıklı bildirisinde, birer kültür hazinesi olan bu yapıtların oyunlaştırılmaya uygun bir içeriğe sahip olduğunu ve bu malzemenin usta bir sanatçının elinde işlenebilir hâle getirilebileceğini vurguladı. İkinci bildiriyi sunan Doç. Dr. Claus Schönig, “On Some Problems in Divanu Lügati’t-Türk” (Divanu Lügati’t-Türk’teki Bazı Sorunlar Üzerine) başlıklı bildirisinde Türk dillerinin tarihsel ilişkilerine ve gelişimsel seyirlerine değinerek bugün Türk dil ailesi içine giren 25-30 kadar dil olduğunu, ama bu diller arasındaki ilişkilerin tam olarak açıklanamadığını dile getirdi.

Sempozyum, öğleden sonra saat 14:00’te Yıldız Yerleşkesi’ndeki Şömineli Salon’da devam etti. Başkanlığını Prof. Dr. Mustafa Canpolat’ın yaptığı oturumda Prof. Dr. Osman Fikri Sertkaya, “Kutadgu Bilig’teki Dörtlükler Üzerine” başlıklı bildirisini sundu. Prof. Sertkaya, Kutadgu Bilig’de eski Türk şiirinden beri varolan baş kafiye ile dörtlüklerin oluşturulduğu ve bunun da göz için kafiye anlayışının bir ürünü olduğunu belirtti. Ardından Prof. Dr. Zafer Önler, “Kutadgu Bilig Üzerine Notlar” başlıklı bildirisinde Reşit Rahmeti Arat’ın Kutadgu Bilig’in dizini üzerine yapmış olduğu çalışmadaki okuma ve fonetik yanlışlarına değindi. İkinci oturumun son konuşmacısı olan Prof. Dr. Mehmet Özmen, “Divanu Lügati’t-Türk’te ve Kutadgu Bilig’te ‘aymak’ Fiiliyle Kurulan Dolaysız Anlatım Cümleleri Üzerine” başlıklı bildirisini sundu. Mehmet Özmen, Kutadgu Bilig ve Divanu Lügati’t-Türk’te geçen “aymak” eylemi ile kurulmuş tümcelere değinerek, bu sözcüğün Kutadgu Bilig ve Divanu Lügati’t-Türk’ü içine alan Orta Türkçe döneminde kullanıldığını ve 18. yüzyılda kaybolduğunu belirtti.

Sempozyumun son oturumuna Prof. Dr. Osman Fikri Sertkaya başkanlık yaptı. Oturumun ilk bildirisi Doç. Dr. Kaya Türkay adına Araş. Gör. Tülay Çulha tarafından sunuldu. “Kutadgu Bilig’deki Terimler Üzerine” başlıklı bildirisinde Kaya Türkay, Kutadgu Bilig’in dizinindeki yanlışlara, sözvarlığı bakımından eksikliklere değinerek daha güvenilir bir sözlük hazırlanması gerektiğini vurguladı. Daha sonra, Doç. Dr. Aysu Ata, “Karahanlı Türkçesinin İlk Eseri” başlıklı bildirisinde Kutadgu Bilig’i gerek dil yetkinliği, gerekse de dinî terminolojinin kullanımındaki kusursuzluğu bakımından Karahanlı yazı dilinin ve İslâmî edebiyatın ilk ürünü olarak kabul etmenin zor olduğunu belirtti. Ata, Kutadgu Bilig’den önce yazılmış ilk Türkçe Kur’an tercümesi ve ilk Karahanlı metninin İspicab bölgesinde yazılmış Rylands nüshası olduğunu dile getirdi.

Yıldız Teknik Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nün düzenlediği sempozyum, Kutadgu Bilig ve Divanu Lügati’t-Türk’ün Türk dili ve edebiyatının vazgeçilmez başyapıtları olduklarını bir kez daha ortaya koydu.

* Özlem Civelek, Yıldız Teknik Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde araştırma görevlisidir.