İlk sayısı, 15 Temmuz 1933 yılında Varlık Edebiyat ve Sanat Dergisi adıyla Ankara’da yayımlanan Varlık’ın hikâyesi, modern Türk edebiyatının da hikâyesidir bir anlamda. Yaşar Nabi Nayır, Varlık dergisini ülkedeki “hakiki sanat mecmuası” eksikliğini gidermek amacıyla çıkarır. Nitekim Varlık, kısa sürede Kemalist kültür politikalarının en etkili yayın organı hâline gelir. İzlediği yayın politikasıyla edebiyat dünyasında belirleyici olmaya başlar. Yazar ve eleştirmenler, üstlendiği önemli misyonlar sebebiyle Varlık’ı “bir yazın okulu”, “yeni Türk edebiyatını yaratan dergi”, “edebiyatımızda bir köşe taşı”, “cumhuriyet kültürünün sac ayaklarından biri” gibi çeşitli sıfatlarla taltif ederler.
Varlık’ın kısa sürede zirveye tırmanmasında ve yıllarca ayakta kalmasında hiç şüphesiz en büyük pay, Cumhuriyet’e ve ideallerine inanmış kararlı ve inatçı kişiliğiyle tanınan, derginin sahibi ve baş yazarı Yaşar Nabi Nayır’ındır. Şair, romancı, öykücü, denemeci, oyun yazarı ve çevirmen olan Yaşar Nabi Nayır, Varlık’ta yayımlanacak olan yazıların öztürkçe olmasını şart koşar. Eski dil taraftarlarına savaş açan Nayır, öztürkçeciliğin mücadelesini verecek şair ve yazarları Varlık’ın saflarına katar. Modern Türk edebiyatının gelişmesine öncülük etmek gibi önemli bir misyonu üstlendiğinin bilincinde olan Yaşar Nabi, yetenekli genç şair ve yazarlara da derginin sayfalarında yer verir. Onlara, emeklerinin karşılığı olan telif ücretlerini titizlikle öder.
Dönemin birçok şair ve yazarının ilk ürünleri Varlık’ta yayımlanır. Modern Türk şiirine damgasını vuran Garip hareketinin öncüleri Melih Cevdet Anday, Oktay Rifat ve Orhan Veli’nin ilk şiirleri Varlık’ta boy gösterir. 1940’lı ve 1950’li yılların parlak isimlerinden Sait Faik Abasıyanık, Oktay Akbal, Necati Cumalı, Bedri Rahmi Eyüboğlu ve Suut Kemal Yetkin’in ürünlerine Varlık’ta çok sık rastlanır. Varlık’ta yazan ilk dönem şair ve yazarları arasında edebiyatımızın ünlü isimlerini de görürüz: Nurullah Ataç, Yahya Kemal Beyatlı, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Ahmet Muhip Dıranas, Memduh Şevket Esendal, Abdülbâki Gölpınarlı, Abdülhak Şinasi Hisar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Nahit Sırrı Örik, Ziya Osman Saba, Ahmet Hamdi Tanpınar ve daha birçok şair ve yazar.
Öte yandan Varlık, Adnan Binyazar’ın “Yaşar Nabi ve ‘Varlık’” başlıklı yazısında belirttiği gibi, köylünün “efendi” sayılıp ona hiçbir şeyin yapılmadığının anlaşıldığı bir dönemde, köy gerçeğinin gündeme getirilmesinde de tarihî bir rol oynamıştır (kitap-lık 50 [Kasım-Aralık 2001]:185). Mahmut Makal, Talip Apaydın, Mehmet Başaran ve Fakir Baykurt gibi, köy edebiyatının kurucu yazarlarının ilk eserleri Varlık’ta yayımlanmıştır. Mahmut Makal’ın, köy edebiyatının “kült eseri” kabul edilen Bizim Köy’ü Varlık Yayınları tarafından basılmıştır.
Varlık, 1946 yılında İstanbul’a taşınır. Aynı yıl Varlık Yayınları da faaliyete geçer. Bugüne dek yayımladığı iki bini aşkın kitapla, Cumhuriyet ideolojisini Anadolu’nun en ücra kasabalarına kadar götürmeyi hedefler. İlk çıktığı günden beri ülkedeki edebiyat yaşamında ağırlığını hissettiren Varlık’ın tirajı yirmi yılda dörde katlanır. Cahit Sıtkı Tarancı, Yaşar Nabi’ye gönderdiği bir mektupta Varlık’ın on beş günde bir yayımlanması temennisinin umumileşmesinden bahseder (Yaşar Nabi Nayır, Dost Mektuplar, İstanbul: Varlık Yayınları, 1972, 183).
Varlık, 1950’li yıllarda ortaya çıkan İkinci Yeni akımına ise bir türlü ısınamaz. İlhan Berk, Kemal Özer ve Turgut Uyar zaman zaman derginin sayfalarında boy gösterseler de akımın konuşma diline ve yalın anlatıma tavır alan şiiri, geçmişte Garip hareketine kucak açmış Varlık’ın şiir anlayışına aykırıdır. Varlık, 1960 darbesi sonrasında Türk edebiyatının yöneldiği toplumcu çizgiye bir süre mesafeli durmayı tercih eder. Bu dönemin ünlü romancıları Fakir Baykurt ve Kemal Tahir derginin dışında kalırlar. 1960-1980 yılları arasında Varlık’ta ürünleri yayımlanan tanınmış yazar ve şairler arasında Gülten Akın, Ece Ayhan, Ataol Behramoğlu, Arif Damar, Metin Eloğlu, Rıfat Ilgaz, Attilâ İlhan, Yaşar Kemal, Aziz Nesin, Turgut Uyar, Hilmi Yavuz ve Can Yücel’i sayabiliriz.
Yaşar Nabi Nayır’ın ölümünden sonra (1981) Varlık’ın yönetimini kızı Filiz Nayır Deniztekin devralır. 1983’ten 1990’a kadar derginin genel yayın yönetmenliğini Kemal Özer üstlenir. 1990 yılından bu yana ise Varlık’ın genel yayın yönetmenliğini Enver Ercan sürdürmektedir.
Her sayıda edebiyat, sanat, kültür, toplum ya da siyaset gündeminden özel bir dosyayı kapağa taşıyan Varlık’ta yerli yazar ve şairlerin yanı sıra yabancı yazar ve şairlerin de ürünlerine rastlanır. Varlık, yayın dünyasını da yakından izler ve her ay tek forma olarak çıkardığı kitap ekinde yeni yayınları okurlarına tanıtır. En temel yayın politikalarından biri “edebiyatımıza yeni değerler kazandırmak” olan Varlık, “henüz ürünü yayımlanmamış ya da adını daha belirgin kılma çabası içindeki şair ve öykücülerin” dergiye gönderdikleri eserleri, tanınmış edebiyatçıların değerlendirmesine sunmaktadır. Usta edebiyatçıların seçtikleri ürünler Varlık’ta “Ustaların Seçtikleri” başlığı altında yayımlanmaktadır. Varlık, 1991’den beri her yıl düzenlenen Yaşar Nabi Nayır Gençlik Ödülleri ile yetenekli genç şair ve yazarları ödüllendirmeyi de ihmal etmez.
2001 yılında Varlık’ta en çok rastladığımız şair, yazar ve çizerler arasında şu isimleri sayabiliriz: Füsun Akatlı, Erdoğan Alkan, Metin Altıok, Salah Birsel, Muzaffer Buyrukçu, Yusuf Çotuksöken, Sulhi Dölek, Konur Ertop, Vedat Günyol, Özdemir İnce, Hasan Bülent Kahraman, Tarık Dursun K., Kamil Masaracı, Yılmaz Odabaşı, Kemal Özer, Atilla Özkırımlı, Demir Özlü, Adnan Özyalçıner, Semih Poray, Tuğrul Tanyol, Tomris Uyar, Muzaffer Uyguner, Hilmi Yavuz ve Tahsin Yücel.
2002 yılının Ocak ayında 1132. sayısı çıkan Varlık, 2003 yılında 70. yaşını kutlayacak. Eğitimden ekonomiye siyasetten sanata hemen her alanda, devam fikrinin ve gayretinin pek rağbet görmediği bu ülkede, ilk çıktığı günden beri aralıksız olarak yayımlanan Varlık’ı hesaba katmadan, modern Türk edebiyatı hakkında yapılacak değerlendirmelerin eksik kalacağını söylemek abartma olmayacaktır.
