"Anı/Tarih İlişkisi ve Kurtuluş Savaşı Romanı" konulu konferans 9 Şubat 2001 tarihinde Bilkent'te yapıldı. Halen University of Washington (Seattle), Near and Middle Eastern Studies'de doktora eğitimini sürdürmekte olan Erdağ Göknar'ın konuşmacı olarak katıldığı konferansta Halide Edib-Adıvar ile Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun Kurtuluş Savaşı dönemini yansıtan romanları üzerinde duruldu.

Erdağ Göknar, konuşmasının ilk bölümünde, Kurtuluş Savaşı romanını disiplinlerarası bir bakışla inceleme gereğini vurguladı. Türkiye'nin modernleşme tarihine doğrusal ve tekdüze bir ilerleme anlayışı ile yaklaşılamayacağını belirten Göknar, tarihin yorumlanmasında Kurtuluş Savaşı konulu romanların önemli ipuçları içerdiğini belirtti. Ön eleştirel çerçeveyi bu şekilde belirleyen Göknar, konuşmasının ikinci bölümünde Fredric Jameson'ın "Çok Uluslu Sermaye Çağında Üçüncü Dünya Edebiyatı" yazısını temel alarak, özel ve bireysel kader öykülerinin Üçüncü Dünya kamusal kültürlerinin ulusal alegorisi olduğunu belirtti. Sigmund Freud'un gösterdiği özel/bireysel ve Karl Marx'ın değindiği kamusal/toplumsal kategorilerinin ancak Birinci Dünya edebiyatlarını incelerken kullanılabileceğini belirten Erdağ Göknar, Üçüncü Dünya edebiyatlarında bu ayrımların geçersiz olduğunu ifade etti.

Üçüncü Dünya'da kamusal ile özel alanın iç içe geçtiğini ve yazarların bireyselle toplumsalı birleştirerek siyasal bir düzleme yükseldiğini belirten konuşmacı, bu ülkelerde ortaya çıkan edebî ürünlerde mecazî "ben"den "biz"e yapılan kolay geçişler üzerinde durdu. Türk edebiyatı tarihinde edebiyat eyleminin çoğu zaman siyasal bir niteliği olduğunu söyleyen Göknar, bu durumun, Jameson'ın adı geçen makalesindeki tezlerle uyum içinde olduğunu belirtti. Konuşmacı, kişisel bir tarih olarak adlandırılabilecek anı ile toplumsal tarih arasındaki ilişkiyi Jameson'ın adı geçen makalesinde ileri sürdüğü gibi yazar-metin-ulus-ulusal alegoriden oluşan kategorilerle incelemeye çalışacağını söyledi.

Konuşmanın üçüncü bölümünde Halide Edib-Adıvar ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun romanları ele alındı. Önce Halide Edib üzerinde duran konuşmacı, 1922 yılında yayımlanan Ateşten Gömlek romanı ile 1928 yılında yayımlanan The Turkish Ordeal ve Türkün Ateşle İmtihanı adlı anı kitapları üzerinde durdu: Bu kitaplarda rastlanabilecek "ben" ve "biz" ikilemini kitapların genel yapısı içinde anlamlandırmaya çalışan Erdağ Göknar daha sonra Yakup Kadri'nin 1927'de yayımlanan Sodom ve Gomore adlı romanı ile 1954'te yayımlanan Vatan Yolunda adlı anı kitabını ele aldı. İki yazarın romanlarını karşılaştıran konuşmacı, "kişisel hikâyelerin sadece ulusal, tarihsel alegoriler değil, aynı zamanda toplumsal, sınıfsal, siyasal, cinsel, kültürel alegoriler de içerdiğini" söyledi. Konuşmanın sonunda sorulara geçildi. Yaklaşık iki buçuk saat süren konferans Bilkent Üniversitesi'nin çeşitli bölümlerinden gelen öğrencilerin, öğretim üyelerinin ve konukların katılımlarıyla renklendi. Sorulan sorular, konuşma çerçevesi içinde ele alınamayan birçok konunun da irdelenmesini sağladı.

Nuri Aksu