|
Bilkent
Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü'nde öğrenimlerini sürdüren yüksek lisans
öğrencileri, 8 ve 9 Mayıs 2000 tarihlerinde Bilkent'te yapılan "Genç Eleştirmenler
Sempozyumu"nda çok sayıda nitelikli bildiri sundular. Bölümün "Eleştiri"
ve "Türk Romanı" dersleri için hazırladıkları ödevleri halka açık bir forumda
sunan hazırlık ve birinci sınıf öğrencileri, eleştirmenlerimizin ve romancılarımızın
yapıtları üstünde durdular. Hazırlık sınıfının 18 öğrencisi, ülkemizde
hemen hiç yerine getirilmeyen bir görevi üstlenerek önde gelen eleştirmenlerimizin
yapıtlarını ve ünlü şairlerimizin poetikalarını eleştirel bir gözle değerlendirdi.
Birinci sınıfın 13 öğrencisi ise Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun Ankara'sından
Habib Bektaş'ın Cennetin Arka Bahçesi'ne uzanan bir roman serüvenini
yazınsal, dilsel, psikolojik ve felsefi açılardan irdeledi.
Türkiye'de
Eleştirinin Dünü Bugünü
İki gün süren sempozyumun "Türkiye'de Eleştirinin Dünü, Bugünü" konulu ilk gününün birinci oturumunda, Çağdaş Karsan, "Doğu ve Batı Edebiyatları Karşısında Attilâ İlhan" başlıklı bildirisinde yazarın düşüncelerini eleştirel açıdan değerlendirdi. "Tomris Uyar'ın Günlüklerinde Yaşayan Edebiyat" konulu bildiriyi sunan Alena Ramiç, Uyar'ın günlüklerini edebiyat eleştirisine katkıları açısından topluca değerlendirdi. Ayşen Arsev Arslanoğlu'nun "Zehra İpşiroğlu ve Tiyatro Eleştirisi" başlıklı çalışmasında ülkemizdeki düşünce eğitiminin sorunları ve tiyatro eleştirisinin olmazsa olmaz öğeleri üstünde duruldu. "Yaşar Kemal ve Kemal Tahir'in Köylerinde Doğa" konulu bildirisinde bu iki yazarın öykülerini yaşam-merkezli perspektif açısından karşılaştıran Burcu Karahan, Türkiye'de çevreci edebiyat eleştirisinin kayda değer ilk örneklerinden birini verdi. Tûbâ Işınsu İsen ise "Hüseyin Cöntürk ve Eleştiride `Yeni'lik" konulu çalışmasında Türkiye'de nesnel eleştirinin gelişmesine çok önemli katkıları olan Hüseyin Cöntürk'ün yapıtlarını değerlendirdi. Sabah oturumunun son konuşmacısı Ali Serdar'ın "Veysel Çolak'ın Şiir Politikası" adlı bildirisi, Türkiye'de akademik eleştirinin hemen hiç ilgilenmediği bir alanda odaklanarak şiir politikalarını ele alıyordu. |
 Ayaktakiler
(soldan sağa): P. Aka, G. Somuncuoğlu, T. I. İsen, A. Ramiç, A. Demircan,
B. Kuahan, G. Sılacı, A. Serdar, R. Tutumlu Angı, A. Özıayim. Oturanlar
(soldan sağa): K. Gün, S. Tomur, G. Olguner, S. Sevim, F. Caner, A. A.
Arslanoğlu.
|
|
Öğleden
sonraki ilk oturumun bildirileri Türkiye'de şiir eleştirisi ve bazı şairlerimizin
poetikaları üstünde duruyordu. "Eser Gürson'un Şiir Eleştirisi" konusunda
Reyhan
Angı Tutumlu'nun verdiği bildiri; Gürson'un yıllar sonra yeniden dikkat
çekmeye başlayan özgün eleştirel perspektifi hakkındaki ilk nitelikli çalışmaydı.
"Memet Fuat ve Şiirde Sanat-Siyaset İlişkisi" konulu bildiriyi sunan Kerem
Gün, eleştirmenin zaman içinde değişen ve değişmeyen görüşlerini yorumladı.
Gamze Somuncuoğlu, "Mehmet H. Doğan ve Şiir Eleştirisi" başlıklı
bildirisinde, Doğan'ın yapıtlarının değerlendirmesini yaptı. "Özdemir İnce'nin
Şiir Anlayışı" başlıklı çalışmasında
Fırat Caner, İnce'nin poetikasını
kuramsal çerçevesiyle ve belli başlı öğeleriyle ele aldı. "Hilmi Yavuz'un
Şiir Estetiği" üzerinde duran
Gül Sılacı, Yavuz'un şiir hakkındaki
yazılarından yola çıkarak felsefeci-şairin poetikasını irdeledi. Oturumun
son konuşmacısı Ali Akgün ise "Orhan Koçak ve Türk Şiirinde Modernlik"
başlıklı bildirisinde, eleştirmenin Türk şiirinde modernliği tanımlamak
için geliştirdiği kavramsal çerçeve üstünde durdu.
Öğleden sonraki ikinci oturum, öykü ve roman eleştirisine ayrılmıştı. İlk konuşmacı Arzu Özzayim, "Mehmet Kaplan'ın Hikâye Tahlilleri" başlıklı bildirisinde Kaplan'ın "tahlil" yöntemini artıları ve eksileriyle değerlendirdi. Aynur Demircan, "Semih Gümüş'ün Eleştirilerinde Kuramsal Boyut" konulu bildirisinde Gümüş'ün geliştirdiği yöntemlerin kuramsal ardalanını araştırıyordu. Göknur Olguner'in "Fethi Naci'nin Eleştiri Anlayışı" adlı çalışması eleştirmenin yöntemini bir süreç içinde ve belli başlı öğeleriyle değerlendiriyordu. Pınar Aka ise "Füsun Akatlı'nın Roman Eleştirisi" konulu çalışmasında Akatlı'nın eleştirilerinde izlediği yöntemi sürekliliği ve iç tutarlılığı açısından yorumluyordu. "Murat Belge'ye Göre Roman Estetiği" başlıklı bildiriyi sunan Seçkin Sevim, Belge'nin Türk ve Batı romanları hakkında söylediklerini tartışıyor, bazı görüşlerin geçerliliği hakkında sorular soruyordu. Son konuşmacı Sevil Tomur ise "Ahmet Oktay'ın Roman Eleştirisi"ni ele alırken tek tek yazılardan yola çıkarak eleştirmenin yönteminin temel öğeleri üzerinde durdu. Türk
Romanırıa Eleştirel Bakışlar
Sempozyumun "Türk Romanına Eleştirel Bakışlar" konulu ikinci gününde 13 öğrenci, 13 farklı romanla ilgili sunuşlar yaptı. Birinci oturumun ilk konuşmacısı olan Göksun Yazıcı,Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun Ankara adlı romanını “ulusal alegori" sorunsalı çerçevesinde değerlendirdi. İkinci konuşmacı Özge Soylu, Sabahattin Ali'nin İçimizdeki Şeytan adlı romanını eski tür siyasal okumalar yerine yarı-aydının kimlik sorunları açısından ele aldı. Ferit Edgü'nün Kimse adlı romanını "köy romanı" dışında bir çerçeveye oturtan Leyla Burcu Dündar, yapıtın yapısal ve yazınsal özellikleri üzerinde durdu. Selim İleri'nin Cehennem Kraliçesi adlı romanını tartışan Beyhan Uygun, yapıtı kadın özgürlüğü, cinsel roller ve toplumsal kimlikler açısından değerlendirdi. Son konuşmacı Barış Karacasu, Tarık Dursun K.'nın Kurşun Ata Ata Biter adlı romanındaki ölüm izleğini Batı felsefesindeki ölüm düşüncesi bağlamında yorumladı. Öğleden sonraki ilk oturumda birinci bildiriyi sunan Hiclâl Demir, Tezer Özlü'nün Yaşamın Ucuna Yolculuk adlı anlatısını özyaşamöyküsü ile yazın yapıtı arasındaki ilişki ve süreklilik çerçevesinde irdeledi. Pınar Kür'ün Bir Cinayet Romanı'nı değerlendiren Ayşegül Nazik ise detektif romanındaki postmodern öğeleri tartıştı. Sonraki bildiri, Bilge Karasu'nun Kılavuz'uyla ilgili yorum sorunlarını tartışarak yapıtı daha iyi çözümlemeye giden yolda önemli konuları gündeme getiren Ahmet Orhan'a aitti. Son konuşmacı Hülya Bulut ise Peride Celal'in Kurtlar adlı romanını yazarınkinden farklı bir perspektifle feminist açıdan değerlendirdi. |
 Ayaktakiler
(soldan sağa): H. Bulut, L. B. Dündar, A. Orhan, Hivren Demir, A. Nazik,
Hiclâl Demir. Oturanlar (soldan sağa): B. Karacasu, G. Yazıcı, K. Akyıldız.
|
|
Son
oturumda ele alınan romanlar çok yakın tarihlerde yayımlanmış olanlardı.
Fatma
Gülşen Çulhaoğlu, Nedim Gürsel'in Boğazkesen'ini tarihsel, toplumsal
ve kişilerarası ilişkilerdeki şiddet açısından yorumladı. Çimen Günay,
Hasan Ali Toptaş'ın Bin Hüzünlü Haz'ını yazınsal göndermeler ve
anlatıcı-karakter-okur ilişkileri bağlamında çözümledi. Erendiz Atasü'nün
Gençliğin O Yakıcı Mevsimi'ni "gövde"nin kavramlaştırılması açısından
irdeleyen Kaya Akyıldız, yapıtta dile gelen erotika ile siyasal
söylem arasındaki ilişkilerin izini sürdü. Son bildiriyi sunan Hivren
Demir ise Habib Bektaş'ın Cennetin Arka Bahçesi adlı romanının
gündeme getirdiği "dile geliş" izleğini "azınlık edebiyatı" kavramı çerçevesinde
tartıştı.
Sempozyumda
sunulan bildirilerde öğrenciler birçok yeni konuya el attılar ve özgün
değerlendirmelerde bulundular. Genç eleştirmenler, usta eleştirmenleri
eleştirel bir gözle okudular, çelişmelere dikkat çektiler, anlamlı sorular
sordular. Değeri yeterince bilinmemiş Hüseyin Cöntürk ve Eser Gürson gibi
eleştirmenleri yeniden gündeme getirdiler. Çevreci eleştiri gibi Türkiye'de
bilinmeyen bir eleştirel yaklaşımın dikkate değer bir uygulaması ortaya
kondu. "Şiir politikası" kavramının devreye sokulmasıyla "politik şiir"e
yeni bir gözle bakıldı. Romanlar, daha önce dikkat çekmemiş, irdelenmemiş
yönleriyle ele alındı. Ulusal yazın, modernlik, aydın kimliği, cinsel ve
etnik kimlik, aşk, beden ve şiddet gibi kavramlar anlamlı bağlamlarda devreye
sokuldu. Sempozyum, Bilkent içinden ve dışından gelen dinleyicilerin de
katılımıyla zenginleşti; soru-yanıt bölümlerinde zaman zaman canlı tartışmalar
yaşandı. Birçok katılımcı bildirilerin düzeyini beklentilerinin üstünde
buldu.
Basında Sempozyum Sempozyum, basında da belli ölçülerde ilgi gördü. 8 Mayıs 2000 tarihli Hürriyet ve Milliyet gazeteleri etkinliği okuyucularına duyurdular. Hürriyet gazetesinin 24 Mayıs 2000 tarihli Ankara ekinde Şefik Kahramankaptan, Bölümü ve Merkezi tanıtan yazısında Sempozyumdan da söz etti. Gazetede aynı gün yayımlanan "Söz Gençlerde" başlıklı haberde ise etkinliğe ayrıntılı şekilde yer veriliyordu. Milliyet Sanat dergisinin 1 Haziran 2000 tarihli sayısında Sempozyuma geniş yer verildi. Haber, Türk Edebiyatı ve E dergilerinin Haziran sayılarında da yer aldı. Sekiz yıldır Ankara'da yayımlanmakta olan Edebiyat ve Eleştiri dergisinin sempozyuma gösterdiği ilgi ise bütün diğer edebiyat dergilerinin önüne geçti. Edebiyat ve Eleştiri dergisi, Ağustos'ta yayımlanan 50. sayısında, Sempozyumun "Türkiye'de Eleştirinin Dünü, Bugünü" konulu ilk gününde sunulan 15 bildiriyi özel bir dosya halinde yayımladı. Derginin, öykü yazarı ve eleştirmen kimlikleriyle tanınan editörü Ahmet Yıldız, sunuş yazısında öğrencilerin yaklaşımlarını şöyle vurguluyordu: "Düşüncelerini ve eleştirilerini serbest, hiçbir alacak verecek hesabı içinde olmadan sunabilmek, eleştirilerini-yanlış ya da doğru-kendi bağımsız akıl süzgecinden geçirerek ve vicdanına danışarak ve bunun bilimsel bir disiplin içinde olmâsına dikkat ederek yapabilmek. Sakınmasız ve doğru bildiğini apaçık söyleyerek [....] okurlarımıza bu ilginç çalışmaları heyecanla sunuyoruz". *Türk Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi. |